Themajaar Rembrandt en de Gouden Eeuw

Den Haag, 31 januari 2019

Prinses Beatrix heeft gisteren het themajaar Rembrandt & de Gouden Eeuw geopend

Hoe wek je bij jongeren interesse voor een ver verleden en oude schilderijen? Ook al behoren die tot een belangrijk deel van onze geschiedenis en ons cultuurerfgoed, doorgaans is dat niet gemakkelijk. Maar in 2019 doet zich een mooie kans voor met ‘2019 Rembrandt & de Gouden Eeuw’. Het hele jaar door zijn er uiteenlopende activiteiten in diverse steden en culturele instellingen in Den Haag, Leiden, Leeuwarden, Amsterdam, Hoorn, Enkhuizen, Dordrecht, Delft, Haarlem en Middelburg. Centraal staat de 350e sterfdag van de beroemde Hollandse kunstschilder Rembrandt die op 4 oktober 1669 overleed.

Opmerkelijk
Er is ooit eens berekend dat de Gouden Eeuw ruim vijf miljoen schilderijen heeft voortgebracht. Daaruit mag je best concluderen dat de Republiek der Nederlanden een land van schilders was. Heel opmerkelijk voor die tijd, was dat er ook bij gewone burgers in huis schilderijen hingen. De bekendste schilder was waarschijnlijk Rembrandt en zijn bekendste schilderij is de Nachtwacht uit 1642.

Een lossere toets
Rembrandt van Rijn (1606-1669) werd als molenaarszoon geboren in Leiden. Na de Latijnse school schreven zijn ouders hem in 1620 in bij de universiteit. Rembrandt haakte al snel af. Hij werd schildersleerling bij Jacob van Swanenburch in Leiden en daarna bij Pieter Lastman in Amsterdam. Terug in Leiden vestigde hij zich als zelfstandig schilder. Dat deed hij samen met collega-schilder Jan Lievens. Bijbeltaferelen in een precieze stijl met bonte kleuren waren zijn specialiteit. In 1631 verhuisde hij naar Amsterdam, waar hij veel portretopdrachten kreeg. Onder zijn leerlingen bevonden zich de beroemde Ferdinand Bol, Govert Flinck en Carel Fabritius. Zijn eigen werk ontwikkelde zich naar een steeds groter licht-donkercontrast, een lossere toets en dramatischer composities. Behalve portretten schilderde hij veel historische stukken en maakte hij etsen en tekeningen.

Van rijk naar arm
In 1634 trouwde Rembrandt de welgestelde Saskia Uylenburgh. Rembrandt en Saskia verhuisden samen naar een huis in de Nieuwe Doelenstraat en later naar een huis in het complex van 'de Suyckerbackerij' aan de Binnen-Amstel. In 1639 kocht hij voor 13.000 gulden een voornaam huis in de Sint-Anthonisbreestraat (nu museum Het Rembrandthuis). Dat was een flink bedrag voor hem, wat hij dan ook in termijnen mocht afbetalen. Financieel ging het Rembrandt echter goed. Voor de 'De Nachtwacht' ontving hij honderd gulden per portret. In 1642 stierf Saskia, waarna Geertje Dircx werd aangesteld als het kindermeisje van zijn zoon Titus. Rembrandt begon een onechtelijke relatie met haar, wat hem maatschappelijk geen goed deed. De opdrachten bleven uit. Tien jaar later werd hij verliefd op Hendrickje Stoffels. Ze kregen in 1654 een dochter. Maar financieel braken er moeilijke tijden aan met als gevolg dat hij in 1656 failliet ging. Zijn huis en collecties werden in het openbaar geveild. Op 4 oktober 1669 stierf Rembrandt. Vier dagen later werd hij in een onbekend huurgraf van de Westerkerk begraven.

Internationale grootmacht
De Gouden Eeuw is een periode in de Nederlandse geschiedenis die grotendeels samenvalt met de zeventiende eeuw. Nederland begon serieus met ontdekkingsreizen en richtte de VOC op. De noordelijke Nederlanden vormden in die tijd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Zij maakten een bloeiperiode door op het gebied van handel, wetenschap en kunsten. Ook had de Republiek een vooraanstaande positie wat betreft haar politieke en militaire macht. Deze bloeitijd was een belangrijke nieuwe fase in de ontwikkeling van de westerse beschaving. Sommigen houden als beginpunt van de Gouden Eeuw 1602 aan, het jaar waarin de VOC opgericht werd. Anderen kiezen voor het jaar 1609, het beginjaar van het Twaalfjarig Bestand in de 80-jarige oorlog. Tot het einde van het bestand (1621) groeide de economie vrijwel ongehinderd en groeide de Republiek uit tot het centrum van de wereldhandel. Nadat het zich in enkele decennia had vrijgevochten van het Spaanse gezag, ontwikkelde het land zich tot een internationale grootmacht met een aantal zeer winstgevende koloniën in Azië, Afrika en Amerika. Maar de handel in Europa was het fundament van de rijkdom: de graanhandel op het Oostzeegebied of moedernegotie. In de Europese en wereldeconomie begon Amsterdam een zeer belangrijke rol te spelen. Die bloeiende handel leidde tot een grote en zeer rijke klasse van kooplieden en daaruit vloeide weer voort dat er meer aandacht en geld kwam voor beeldende kunsten, literatuur, wetenschappen en armenzorg.

Uniek voor schoolreizen
Genoeg stof dus om educatieve schoolreizen en uitstapjes boeiend te maken voor een breed publiek, ook jongeren. Zeker omdat je ook op heel veel plaatsen in Nederland daarvoor terecht kunt naar gelang het aspect van Rembrandt & de Gouden Eeuw je wilt belichten. Komt bij dat veel musea tentoonstellingen organiseren die je niet vaker zal zien, unieke dus. Klik www.schoolreis.nl/archief/activiteiten-themajaar-rembrandt/ voor een aantal suggesties om met je leerlingen naartoe te gaan.

Met speciale dank aan het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en Stichting Het Rijksmuseum.